Justitiele beginsellen
Op grond van artikel 14 lid 1 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948 heeft een ieder het recht in andere landen asiel te zoeken en te genieten tegen vervolgingwegens zijn ras, godsdienst, nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep of zijn politieke overtuiging. De op 28 juli 1951 tot stand gekomen Conventie van Genève betreffende de Status van Vluchtelingen (Vluchtelingenverdrag) regelt de plicht van de aangesloten staten de asielaanvragen in behandeling te nemen. Het verdrag is door vele staten ondertekend en geratificeerd, waaronder Nederland.
Asielzoeker en/of vluchteling?
In het dagelijks taalgebruik bestaat verwarring tussen de begrippen asielzoeker en vluchteling. Strikt genomen kan iedereen die een asielaanvraag heeft ingediend asielzoeker worden genoemd, en zijn alleen diegenen als vluchteling aan te merken die erin zijn geslaagd in de asielprocedure aannemelijk te maken inderdaad te voldoen aan de daarvoor geldende criteria uit bovengenoemde Vluchtelingenverdrag.
Procedure
Wanneer een asielzoeker in Nederland een verblijfsvergunning wil verkrijgen, moet hij of zij zich melden in een aanmeldcentrum (AC). Over de asielaanvraag beslist in Nederland de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).De IND kan besluiten de aanvraag in het AC te behandelen (de asielprocedure neemt dan acht dagen in beslag), of om meer tijd te nemen voor de beslissing. Als dat het geval is gaat een asielzoeker naar een asielzoekercentrum (AZC) van Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Zowel IND als COA zijn organen van ministerie Veiligheid en Justitie (VenJ). De IND dient in principe binnen een termijn van 6 maanden een beslissing te nemen. Tijdens de asielprocedure biedt VluchtelingenWerk (VW) als een onafhankelijke een niet-gouvernementele organisatie asielzoekers ondersteuning.
Afwijzing
Een asielaanvraag kan worden afgewezen indien de aanvrager niet blijkt te voldoen aan die criteria uit het Vluchtelingenverdrag, maar ook omdat deze gearriveerd is via een ander veilig land waar zijn aanvraag had moeten zijn ingediend en behandeld. Uitgeprocedeerden asielzoekers hebben nog maximaal vier weken recht op opvang in het AZC. In deze tijd worden ze voorbereid op terugkeer naar hun land van herkomst.
Erkening als vluchteling
Een asielzoeker wiens aanvraag wordt ingewilligd krijgt een verblijfsvergunning. Vergunninghouders krijgen woonruimte toegewezen in een Nederlandse gemeente. Bij de integratie in de Nederlandse maatschappij kunnen ze op verschillende vormen van ondersteuning rekenen van bijvoorbeeld Vluchtelingenwerk Nederland.
Cijfers op 1 november 2025
COA-locaties Reguliere locaties 103 Noodopvanglocaties 209 Locaties uitgebreid met noodopvang 6 Totaal 318
Aantal personen met recht op opvang door het COA In reguliere COA-locatie 38.370 In COA noodopvang 32.355 Buiten het COA 7.717 Totaal 78.442
Aantal bewoners per land van herkomst Syrië 28.347 Eritrea 5.745 Turkije 4.656 Irak 4.461 Somalië 4.120 Jemen 3.108 Nigeria 2.451 Iran 2.340 Pakistan 1.809 Overige 21.405 Totaal 78.442
Het aantal bewoners van 0 tot en met 11 jaar is 9.988.