Justitiele beginsellen

Op grond van artikel 14 lid 1 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948 heeft een ieder het recht in andere landen asiel te zoeken en te genieten tegen vervolgingwegens zijn ras, godsdienst, nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep of zijn politieke overtuiging.  De op 28 juli 1951 tot stand gekomen Conventie van Genève betreffende de Status van Vluchtelingen  (Vluchtelingenverdrag) regelt de plicht van de aangesloten staten de asielaanvragen in behandeling te nemen. Het verdrag  is door vele staten ondertekend en geratificeerd, waaronder Nederland.

Asielzoeker en/of vluchteling?

In het dagelijks taalgebruik bestaat verwarring tussen de begrippen asielzoeker en vluchteling. Strikt genomen kan iedereen die een asielaanvraag heeft ingediend asielzoeker worden genoemd, en zijn alleen diegenen als vluchteling aan te merken die erin zijn geslaagd in de asielprocedure aannemelijk te maken inderdaad te voldoen aan de daarvoor geldende criteria uit bovengenoemde Vluchtelingenverdrag.

Procedure

Wanneer een asielzoeker in Nederland een verblijfsvergunning wil verkrijgen, moet hij of zij zich melden in een aanmeldcentrum (AC). Over de asielaanvraag beslist in Nederland de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).De IND kan besluiten de aanvraag in het AC te behandelen (de asielprocedure neemt dan acht dagen in beslag), of om meer tijd te nemen voor de beslissing.  Als dat het geval is gaat een asielzoeker naar een asielzoekercentrum (AZC) van Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Zowel IND als COA  zijn organen van ministerie Veiligheid en Justitie (VenJ).  De IND dient in principe binnen een termijn van 6 maanden een beslissing te nemen. Tijdens de asielprocedure biedt VluchtelingenWerk  (VW) als een onafhankelijke een niet-gouvernementele organisatie asielzoekers ondersteuning.

Afwijzing

Een asielaanvraag kan worden afgewezen indien de aanvrager niet blijkt te voldoen aan die criteria uit het Vluchtelingenverdrag, maar ook omdat deze gearriveerd is via een ander veilig land waar zijn aanvraag had moeten zijn ingediend en behandeld. Uitgeprocedeerden asielzoekers hebben nog maximaal vier weken recht op opvang in het AZC. In deze tijd worden ze voorbereid op terugkeer naar hun land van herkomst.

Erkening als vluchteling

Een asielzoeker wiens aanvraag wordt ingewilligd krijgt een verblijfsvergunning. Vergunninghouders krijgen woonruimte toegewezen in een Nederlandse gemeente. Bij de integratie in de Nederlandse maatschappij kunnen ze op verschillende vormen van ondersteuning rekenen van bijvoorbeeld Vluchtelingenwerk Nederland. 

Cijfers op 1 november 2021

Slot

In Nederland wonen tussen de 200.000 en 250.000 erkende vluchtelingen. De meeste van hen hebben inmiddels de Nederlandse nationaliteit. De meeste vluchtelingen komen uit Irak, Afghanistan, Iran, Somalië en voormalig Joegoslavië. Volgens een onderzoek uitgevoerd door Vluchtelingenwerk Nederland was ongeveer de helft van alle vluchtelingenkinderen slachtoffer van geweld in hun eigen land.